ปัจจุบันประเมินค่าทรัพย์สินเป็นส่วนสำคัญในการตัดสินใจดำเนินการในด้านต่าง ๆ เกี่ยวกับทรัพย์สิน โดยเฉพาะอสังหาริมทรัพย์ เนื่องจากอสังหาริมทรัพย์ส่วนใหญ่จะมีมูลค่าสูง การตัดสินใจบนพื้นฐานที่ถูกต้องในแง่มูลค่า จะทำให้สามารถตัดสินใจได้อย่างถูกต้อง การใช้ประโยชน์ทางด้านการประเมินค่าทรัพย์สินปัจจุบันมีมากมาย ไม่ว่าจะเป็นการซื้อ-ขาย การลงทุน การร่วมทุน การจำนอง จำนำ การเช่า การเวนคืน คิดภาษี การแบ่งมรดก หรือแม้แต่ในปัจจุบันหนี้ NPLs ทั้งหลายที่ใช้ในการตั้งสำรอง การโอนชำระหนี้ การปรับปรุงโครงสร้างหนี้ ฯลฯ

        ก่อนอื่นผมก็เรียนถึงประวัติความเป็นมาของ วิชาชีพประเมินค่าทรัพย์สินในบ้านเราก่อน โดยความเป็นมาสามารถแยกกล่าวถึงได้เป็น 2 ส่วนคือ ในภาครัฐ กับภาคเอกชน โดยในภาครัฐ ได้มีการริเริ่มเมื่อประมาณปี 2527 (18 ปีที่แล้ว) โดยหลังจากกองทุนการเงินระหว่างประเทศ ได้แนะนำให้จัดตั้งหน่วยงานประเมินราคากลางเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดเก็บภาษีที่ใช้ฐานมูลค่าอสังหาริมทรัพย์ โดยเฉพาะภาษีทรัพย์สินซึ่งจัดเก็บโดยหน่วยงานท้องถิ่นเพื่อคนในท้องถิ่นนั้น ๆ แทนการใช้เงินงบประมาณจากส่วนกลาง ผลจากนโยบายดังกล่าว ทำให้มีการจัดตั้ง "สำนักงานกลางประเมินราคาทรัพย์สินแห่งชาติ" ขึ้นโดยให้อยู่ในการดูแลของกรมที่ดิน กระทรวงมหาดไทย

        และจากการดำเนินงานโครงการพัฒนากรมที่ดินและเร่งรัดการออกโฉนดที่ดินทั่วประเทศของกรมที่ดิน ซึ่งได้รับความช่วยเหลือทางวิชาการจากรัฐบาลออสเตรเลีย (AusAID) และการสนับสนุนด้านเงินกู้จากธนาคารโลก (World Bank) ได้ตระหนักถึงความสำคัญจึงได้กำหนดวัตถุประสงค์ที่จะสร้างความแข็งแกร่งให้กับ สำนักงานกลางประเมินราคาทรัพย์สิน โดยกำหนดให้สำนักงานแห่งนี้เป็นผู้นำในการพัฒนาวิชาชีพการประเมินมูลค่าทรัยพ์สินของประเทศ โดยได้สนับสนุนในการพัฒนาหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) ด้านการประเมินราคาทรัพย์สินที่สถาบันเทคโนโลยีราชมงคลวิทยาเขตเทคนิคกรุงเทพ ในปี 2530 พร้อมให้ทุนการศึกษาแก่ข้าราชการของกรมที่ดิน ซึ่งหลักสูตรดังกล่าวได้รับความสนใจจากข้าราชการกรมที่ดินอย่างมาก

        ในภาคเอกชน ได้มีการริเริ่มโดยการจัดตั้งบริษัทประเมินราคาทรัพย์สินแห่งแรกในประเทศไทยเมื่อปี 2517 (ค.ศ.1974) ชื่อ Asian Appraisal Co.,Ltd (บริษัทต่างประเทศ คือ American Appraisal Co.,Ltd ถือหุ้น 49% และมีบริษัทไทยถือหุ้น 51% ได้แก่ บริษัท ทิสโก้ จำกัด ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคารกสิกรไทย และสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์) แต่ยังไม่ค่อยแพร่หลายนัก

        บริษัทประเมิน ได้มีการเริ่มกิจกรรมอย่างจริงจังเกิดขึ้นในช่วงปี 2529 ที่ธนาคารอาคารสงเคราะห์ ได้เริ่มให้บริษัทประเมินภายนอกเป็นผู้รับจ้างทำการประเมินให้กับลูกค้าขอสินเชื่อ จึงถือเป็นยุคเริ่มต้นของบริษัทประเมิน โดยมีบริษัทประเมินหลายแห่ง ได้เริ่มทำการประเมินราคาหลักประกันให้กับธนาคารอาคารสงเคราะห์ เช่น บจก.อเมริกัน แอพเพรซัล, บจก.ไซมอนลิม, บจก. ทีมดี เป็นต้น จากนั้นในช่วง 15 ปีที่ผ่านมา ได้มีจำนวนบริษัทที่ประกอบการด้านการประเมินราคาทรัพย์สินมากขึ้นเป็นลำดับ โดยเฉพาะช่วงปี 2538-39 ที่มีประมาณ 60 แห่ง แต่ได้ลดน้อยลงในช่วงภาวะเศรษฐกิจตกต่ำจากปี 2540 เป็นต้นมา ได้มีบริษัทประเมินเกือบครึ่งที่เลิกกิจการไป อย่างไรก็ตาม ในช่วงปี 43-44 ก็ได้มีเกิดบริษัทประเมินอีกหลายสิบแห่ง นับถึงที่ปัจจุบันที่แจ้งรายชื่อมายังสมาคมผู้ประเมินค่าทรัพย์สินแห่งประเทศไทย รวมจำนวน 62 แห่ง ปัจจุบันบริษัทประเมินฯ จะมีนักประเมินตั้งแต่ 10-200 คน

        ทางด้านการควบคุมดูแล ในปี 2529 ได้มีการก่อตั้ง "สมาคมผู้ประเมินราคาทรัพย์สินแห่งประเทศไทย" (VALUERS ASSOCIATION OF THAILAND : VAT) โดยการรวมตัวของบริษัทประเมินที่ทำงานให้กับ ธนาคารอาคารสงเคราะห์ เพื่อทำหน้าที่ฝึกอบรมและพัฒนาวิชาชีพ และในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา ปัจจุบันสมาคมมีสมาชิกเกือบ 2,000 คน โดยเป็นพนักงานในบริษัทประเมินเอกชนประมาณ 1,234 คน (ที่ยังมีสมาชิกภาพอยู่ในปัจจุบัน) ส่วนที่เหลือในภาครัฐ ซึ่งมาจากบริษัทเอกชนประมาณ 60 แห่ง, สถาบันการเงิน, สถาบันการศึกษา และข้าราชการจากกรมที่ดิน เป็นต้น

        ปัจจุบันสมาคมมีบทบาทหลักในการควบคุมดูแล กลั่นกรอง นักประเมิน และบริษัทเอกชน ในการทำงานวิชาชีพให้กับผู้ใช้บริการ เช่น ธนาคารแห่งประเทศไทย (ผู้ดูแลสถาบันการเงินซึ่งเป็นงานหลักของบริษัทประเมินต่าง ๆ) สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (กลต.) ในกรณีประเมินค่าให้บริษัทมหาชนในตลาดหลักทรัพย์ (ปัจจุบัน กลต. ได้รับรองไว้ 27 บริษัท คราวละ 2 ปี update ได้ที่ http://www.sec.or.th) นอกจากนี้ยังมี กรมการประกันภัย กองทุนอสังหาริมทรัพย์ต่าง ๆ เป็นต้น

        นอกจากนี้ในปี 2539 ได้มีการก่อตั้ง สมาคมนักประเมินราคาอิสระไทย (THAI VALUERS ASSOCIATION : TVA) ขึ้นมาอีกแห่งหนึ่ง โดยเป็นการรวมตัวของภาคเอกชนเป็นหลัก มีบทบาทที่คล้ายคลึงกัน

        ทางด้านการศึกษา ในช่วงแรก ผู้ประเมินมูลค่าทรัพย์สินทั้งภาครัฐและเอกชน ส่วนใหญ่ไม่ได้สำเร็จการศึกษาโดยตรงในสาขาประเมินราคาทรัพย์สิน เพียงแต่เป็นสาขาที่เกี่ยวข้อง เช่น เศรษฐศาสตร์ บริหารธุรกิจ สถาปัตยกรรมศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ เป็นต้น เนื่องจากขณะนั้นยังมีสถาบันการศึกษาเปิดสอนหลักสูตรทางด้านการประเมิน ที่สถาบันเทคโนโลยีราชมงคลวิทยาเขตเทคนิคกรุงเทพ เพียงแห่งเดียว (ปี 2530) แต่ในช่วงต่อมาในปี 2538 กรมที่ดินร่วมกับมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เปิดสอน "หลักสูตรประกาศนียบัตรบัณฑิตทางด้านการประเมินราคาทรัพย์สิน (Graduate Diploma Program in Property Valuation: GPV )" ในคณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชีของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยรับผู้สำเร็จปริญญาตรีทุกสาขาเข้าเรียนในหลักสูตรดังกล่าวระยะเวลา 1 ปี ในการนี้ได้เชิญอาจารย์จากประเทศออสเตรเลียมาร่วมบรรยาย ปัจจุบันจบการศึกษาไปแล้ว 5 รุ่น จำนวนประมาณ 400 คน และในปี 2544 ได้เปิดการสอนในระดับปริญญาโททางด้านธุรกิจอสังหาริมทรัพย์รุ่นแรก โดยมีเมเจอร์ ทางด้านการประเมินค่าทรัพย์สิน เป็น 1 ใน 3 เมเจอร์ที่เปิดสอน (Property Valuation, Property Investment, Property Management) และในปี 2545 นี้กำลังจะเปิดในรุ่นที่ 2

        นอกจากนี้ในปัจจุบันยังมีมหาวิทยาลัยรามคำแหง, มหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ ที่เปิดสอนในเรื่องการประเมินราคาทรัพย์สินในระดับปริญญาตรี เป็นวิชาโทหรือวิชาเลือก รวมทั้งมีบริษัทเอกชนที่ทำธุรกิจฝึกอบรมทางด้านประเมินราคาทรัพย์สิน เช่นที่ Agency for Real Estate Affairs เองก็ได้มีการจัดอบรมมาตั้งแต่ปี 2538 มาแล้วถึง 28 รุ่น มีเข้ารับการอบรมประมาณ 1,100 คน

        ทั้งหมดข้างต้นเป็นภาพรวมคร่าว ๆ ถึงพัฒนาการทางด้านการประเมินค่าทรัพย์สินเกือบ 20 ปีในบ้านเรา