คำนำ

          ปัญหาคนเร่ร่อน หรือผู้ใช้ชีวิตในที่สาธารณะเป็นปัญหาที่ แก้ไขได้ไม่ยาก สามารถทำให้สำเร็จได้ด้วยดีโดยเร็ว เพราะคนที่เป็นคนเร่ร่อนนั้น อยู่ตามชายขอบของสังคมจริงๆ ขาดการเหลียวแล เท่าที่ควรทั้งที่พวกเขาสามารถที่จะพัฒนากลับมาอยู่ในสังคมปกติได้อย่างสงบสุขและสันติ
          ผมสนใจเกี่ยวกับคนเร่ร่อนมาตั้งแต่ปี 2530 ในสมัยที่ยัง ทำงานรับจ้างธนาคารเพื่อการพัฒนาแห่งเอเชียมาประจำการอยู่การเคหะแห่งชาติ ในขณะนั้นผมทำการศึกษาเกี่ยวกับปัญหาสลัมหรือ ชุมชนแออัดเพราะคนที่อยู่อาศัยในชุมชนเหล่านี้ย่อมเป็นคนยากจนหาไม่คงไม่ต้องทนลำบากอยู่ในสลัมเป็นแน่แท้
          อย่างไรก็ตามหากศึกษาให้ดีๆ คนเหล่านี้ยังมีบ้าน อย่างน้อยก็เป็นกระต๊อบที่ปลูกขึ้นบนที่บุกรุก บ้างก็บุกรุกกันอยู่อย่างค่อนข้างถาวร บ้างก็เช่าที่ดินและปลูกบ้านเป็นของตนเองอย่างถูกต้องตามกฎหมาย และก็ยังมีชาวชุมชนแออัดบางส่วนที่เป็นเจ้าของบ้านและที่ดินเป็นของตนเองอีกเช่นกัน
          แต่ในกรณีของคนเร่ร่อน คนเหล่านี้ไม่มีอสังหาริมทรัพย์ใดเป็นของตนเอง ไม่มีบ้าน ไม่มีที่ดิน แต่อาศัยนอนอยู่ข้างถนนหรือตามซอกหลืบของสังคม คนเหล่านี้ควรที่จะมีบ้านเป็นของตนเอง แต่ไม่มีเพราะยากจน แต่บางคนก็อาจยากลำบากจนไม่ต้องการบ้าน ของตนเองแล้ว แต่ต้องการสถานพยาบาล สถานสงเคราะห์ หรือ สถานที่พักฟื้นเพื่อให้เขาสามารถกลับไปอยู่อย่างสงบสุขและปลอดภัยต่อตนเองและผู้อื่นได้
          สังคมไม่พึงสับสนระหว่างคนเร่ร่อนและขอทาน คนเหล่านี้เป็นคนละพวกกัน ขอทานนั้นเป็นอาชีพอย่างหนึ่งที่อาศัยความน่ารักน่าสงสารมาทำมาหากิน โดยวันๆ หนึ่งจะได้เงิน 500-1,500 บาท โดยทำเป็นอาชีพรายวัน หลายคนนั่งสามล้อ แท็กซี่มาขอทาน โดยแต่ง “เครื่องแบบ” ขอทานให้ดูน่าสงสาร ที่สำคัญขอทานยังมักกลายเป็นอาชญากรรมอย่างหนึ่งโดยลักพาเด็กมาบ้าง ทำร้ายหรือมอมยาเด็กให้มาขอทานบ้าง มีชาวประเทศเพื่อนบ้านมาขอทานเป็นล่ำเป็นสันบ้าง
          แต่คนเร่ร่อนเป็นคนที่ “สิ้นไร้ไม้ตอก” จริงๆ แต่ก็พยายามช่วยตนเองด้วยการนอนอยู่ริมถนนหรือ (เช่า) ตามซอกหลืบของสังคม และทำมาหากินด้วยการเก็บขยะที่สามารถ recycle หรือ reuse มาขายเพื่อประทังชีวิต โอกาสที่จะให้พวกเขามีฐานะที่ดีขึ้นกลับสู่สังคมตามปกติได้นั้นค่อนข้างยาก คนที่ต้องตรากตรำนอนข้างถนนนานๆ ก็ทำให้สุขภาพกายและสุขภาพจิตเสียหายได้
          สังคมควรช่วยเหลือบุคคลเหล่านี้ที่เกือบทั้งหมดเป็นพี่น้องคนไทยเอง ถ้าได้รับการสนับสนุน เขาก็กลับเป็นกำลังของชาติได้

ด้วยความเคารพ
ดร.โสภณ พรโชคชัย
6 ตุลาคม 2563