“จะอยู่ที่ไหนก็ไม่สุขใจเท่าบ้านเรา” เป็นคำพูดที่ยังใช้ได้ทุกยุคทุกสมัยไม่ว่าสภาพเศรษฐกิจและสังคมจะเปลี่ยนแปลงไปเช่นไร จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้การมีบ้านของตัวเองสักหลังหนึ่งเป็นความใฝ่ฝันของคนทั่วไป แต่ด้วยภาวะการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ส่งผลให้ราคาวัสดุก่อสร้างและค่าครองชีพที่สูงขึ้นทุกวัน จนเป็นแรงผลักดันที่ทำให้ราคาหรือมูลค่าของบ้านขยับตัวสูงขึ้นตามไปด้วย ไม่ว่าจะเป็นบ้านเดี่ยว บ้านแฝด ตึกแถว ทาวน์เฮ้าส์ หรือห้องชุดก็ตาม ทำให้กว่าที่ใครสักคนจะสามารถครอบครองบ้านในฝันที่เป็นเหมือนสวรรค์ของตัวเองได้นั้นไม่ใช่เรื่องง่าย และอาจกลายเป็นความฝันที่ไกลเกินเอื้อมสำหรับใครหลาย ๆ คน

     การประเมินมูลค่าบ้านมีความสำคัญในอันที่จะช่วยให้เราสามารถตัดสินใจเลือกซื้อ-ขาย หรือลงทุนเกี่ยวกับบ้านได้อย่างมั่นใจบนพื้นฐานของความถูกต้องในแง่มูลค่า โดยผ่านกระบวนการวิเคราะห์มูลค่าที่ถูกต้อง โปร่งใส และเป็นธรรม ทั้งนี้ ต้องอาศัยความรู้และการสั่งสมประสบการณ์ในการประเมินและตัดสินใจ ซึ่งหากผู้ที่ประสงค์จะซื้อหรือขายไม่มีความรู้และประสบการณ์ที่เพียงพอในการที่จะประเมินมูลค่าของบ้านได้ด้วยตัวเอง ก็สามารถที่จะอาศัยผู้ประเมินที่มีความเชี่ยวชาญชำนาญการเฉพาะมาช่วยในกระบวนการประเมินมูลค่าก่อนตัดสินใจซื้อ-ขาย หรือถ่ายโอนกรรมสิทธิ์ดังกล่าว เพื่อประโยชน์ในการตัดสินใจที่ถูกต้อง เกิดประสิทธิภาพในการซื้อ-ขาย และเอื้อประโยชน์ที่สร้างความพึงพอใจให้แก่ทุกฝ่าย ขจัดการหลอกลวงต้มตุ๋น และความไม่เป็นธรรมให้ออกไปจากระบบ

     วิธีเปรียบเทียบตลาด เป็นวิธีที่ชัดเจนที่สุด คือ การเปรียบเทียบกับราคาหรือมูลค่าบ้านหรืออสังหาริมทรัพย์ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันในตลาด โดยระบุถึงเงื่อนไขในการเปรียบเทียบบ้านหรืออสังหาริมทรัพย์ที่ประเมิน เช่น คุณภาพ หรือขนาดของบ้าน-ที่ดิน แล้วจึงสรุปราคาหรือมูลค่าที่สมเหตุสมผลและใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากที่สุด ซึ่งหัวใจก็อยู่ที่การหารข้อมูล ผู้ประเมินจะต้องละเอียดรอบคอบในการหาข้อมูล โดยไม่เพียงแต่จะหาข้อมูลที่ประกาศขายเท่านั้นแต่ต้องให้มีข้อมูลซื้อ-ขายจริงด้วย และพึงระวังการสร้างหลักฐานการซื้อ-ขายเท็จ เพื่อลวงผู้ประเมินด้วยการประเมินที่มีข้อมูลเปรียบเทียบน้อยหรือไม่สอดคล้องกัน จะทำให้การวิเคราะห์หามูลค่าผิดพลาด และไม่น่าเชื่อถือได้

     วันซื้อ-ขาย หากซื้อ-ขาย ในช่วงที่เศรษฐกิจกำลังเฟื่องฟู แต่ ณ วันประเมินนั้นเศรษฐกิจตกต่ำ มูลค่าที่ประเมินได้อาจลดต่ำกว่าราคาซื้อ-ขายจริงได้

     ทำเลที่ตั้ง สภาพแวดล้อมทางกายภาพ พิจารณาจากการเข้าถึงถนน ความสะดวกในการเข้าออก ระบบการขนส่ง สาธารณูปโภคต่าง ๆ เช่น ไฟฟ้า ประปา โทรศัพท์ หรือบริการชุมชน เช่น ระบบการกำจัดขยะ ความปลอดภัย ศูนย์บริการชุมชน ตัวอย่างเช่น ในช่วงที่มีการซื้อ-ขายจริง สภาพแวดล้อมอาจยังไม่มีการพัฒนา โครงข่ายโทรคมนาคม แต่ ณ วันที่มีการประเมินมีการเปิดให้บริการถนนเส้นใหม่หรือกลบายเป็นจุดเชื่อมต่อระบบโครงข่ายโทรคมนาคมนอกเมืองและในเมือง ก็จะทำให้ราคาประเมินจะสูงกว่าราคาที่ซื้อ-ขายจริง

     เงื่อนไขการซื้อ-ขายอื่น ๆ เช่น แรงกดดันในการซื้อขาย ก็มีผลต่อการประเมินมูลค่าเช่นเดียวกัน

     จากที่กล่าวมา ถือได้ว่ากระบวนการประเมินมูลค่าบ้านเป็นหลักการสำคัญในฐานะเครื่องมือที่จะช่วยลดความเสี่ยงจากความไม่รู้ถึงมูลค่าที่แท้จริง ช่วยสร้างความมั่นใจและธำรงไว้ซึ่งความยุติธรรมและโปร่งใจในการซื้อ-ขายให้แก่ทั้งผู้ซื้อและผู้ขาย หากทั้งสองฝ่ายมีความถ้วนถี่ในการตรวจสอบหรือติดตามการประเมินอย่างใกล้ชิด และรู้จักนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ก็ย่อมจะสร้างความสุข ความพอใจให้แก่ทุกฝ่ายอย่างเต็มที่ โดยมีผู้ประกอบวิชาชีพประเมินมูลค่าทรัพย์สินเข้ามามีบทบาทเป็นกลไกสำคัญในการดำเนินการประเมิน ซึ่งจะต้องมีการพัฒนา ปรับปรุง และเรียนรู้ในทุก ๆ มิติที่เกี่ยวข้องอยู่เสมอ เพื่อให้เกิดความรู้ที่เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบและวิธีการซื้อ-ขายของบ้านหรืออสังหาริมทรัพย์ที่มีอยู่ในทุกขณะ

     ทั้งนี้ ประชาชนเองก็จะต้องหันมาให้ความสำคัญและเพิ่มความสนใจต่อกระบวนการประเมินมูลค่าบ้าน และทรัพย์สินต่าง ๆ ให้มากขึ้น ซึ่งมิได้เรื่องยากหรือไกลตัวอย่างที่หลายคนคิดเพราะมีหน่วยงานและองค์กรที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและเอกชน ไม่ว่าจะเป็นสำนักงานประเมินราคาทรัพย์สินของกรมที่ดิน มูลนิธิประเมินค่าทรัพย์สินแห่งประเทศไทย หรือโรงเรียนธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ไทยที่จะคอยให้ความช่วยเหลือ สนับสนุน และแนะนำในการศึกษาหาความรู้และข้อมูลเกี่ยวกับการประเมินมูลค่าบ้านหรือทรัพย์สินต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี เพียงเท่านี้ การประเมินมูลค่าบ้านให้ถ้วนถี่ก่อนมีการซื้อ-ขาย จะไม่เพียงก่อให้เกิดประโยชน์ในการซื้อ-ขายของตนเอง แต่ยังจะเป็นจุดเริ่มต้นที่จะเอื้อต่อการสร้างประสิทธิภาพให้เกิดขึ้นแก่ระบบการแลกเปลี่ยน ซื้อ-ขายหรือถ่ายโอนกรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพย์ และทรัพย์สินอื่น ๆ โดยรวมต่อไป